تناقضِ شعار «عدم تنوع» در عین متنوع بودن، یکی از ویژگیهای مدارس در نظام آموزش و پرورش ایران است. ثابت بودن برنامهها، اختیارات اندک و انعطاف کم مدارس در روش، محتوا و تقویم آموزشی از یک سو و گوناگونی در عناوین، شرایط ثبت نام، دریافت شهریه و شیوه اداره مدارس نیز از ویژگیهای بارز نظام آموزش و پرورش ماست.مدارس غیردولتی، تیزهوشان، هیئت امنایی، نمونه دولتی، سما، وابسته، قرآنی، مونته سوری، هوشمند، فوتبال، طبیعت و … ؛ نمونههایی از عناوین مختلف است که بر سر در مدارس دیده می شود.
در بسیاری از کشورهای پیشرفته، تنوع و تفاوت مدارس در روش، محتوا، منابع و فضای آموزشی مدرسه در چارچوب سیاستهای کلان آموزشی و پرورش کشور رقم میخورد. انعطاف پذیری و تنوع مدارس در روش، محتوا و برنامهها با رعایت چارچوبهای کلان نظام تعلیم و تربیت یکی از نیازهای اساسی نظام تعلیم و تربیت کشور گسترده ایران با تنوع قومیت، جغرافیا و فرهنگ است. بر خلاف عموم کشورها، تفاوت مدارس دولتی و غیردولتی در ایران در پرداخت شهریه است، در صورتی که در برخی از این کشورها، مدارس غیردولتی بیشتر در دوره متوسطه پاسخگوی نیازهای خاص و کم تقاضا هستند.ایجاد مدارس خاص و متنوع با هر هدف و عنوانی که صورت پذیرفته، عموماً بار معنایی و فرهنگی خاص که غالباً ناسازگار با عدالت است را در جامعه القاء کرده است.
در یک نظام آموزشی متعادل دانشآموزان تیزهوش، عادی و حتی کمهوش باید در کنار هم زندگی کنند، از یکدیگر یادبگیرند، به یکدیگر کمک کنند چراکه قرار است در جامعه در کنار هم زندگی و کار کنند.لازمه یک اجتماع سالم پذیرش این تفاوتها و تنوعها در شرایط زندگی افراد مختلف و یادگرفتن مواجهه صحیح با آنها است. ایجاد فرصتهای عادلانه و متنوع تربیتی در زمینههای مختلف علمی، مهارتی، ورزشی، هنری برای بهرهمندی همه دانش آموزان کشور یک ضرورت ملی و از اهداف سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است. تنوع کنونی مدارس که حتی قادر نیست فرصتهای تربیتی متناسب را برای دانشآموزان مدارس خاص ایجاد کند، مغایر با اهداف سند تحول، ناسازگار با عدالت و مانعی در یکپارچگی ملی و توسعه کشور است.
تنوع کنونی مدارس حتی قادر نیست فرصتهای تربیتی متناسب را برای دانشآموزان مدارس خاص ایجاد کند. تنها مدارسی که در روشهای تدریس و محتوای آموزشی دارای تنوع و تمایز هستند مدارس مونته سوری هستند که بیشتر در بخش پیش دبستانی فعالیت دارند. مدرسه هوشمند بیشتر به یک شعار و تبلیغ برای دریافت شهریه بالاتر در برخی مدارس تبدیل شده است. تفاوت عمده مدارس متنوع کنونی با سایر مدارس دولتی؛ ساعات اضافه درسی است که با هدف و محتوای کنکور برای دانش آموزان برگزار می شود. بهترین راه بهرهمندی فرزندان ایران اسلامی از فرصتهای متناسب آموزشی و تربیتی؛ توسعه کمی و کیفی مدارس دولتی با بهرهگیری از مشارکت همگانی مردمی و استقرار رویکرد مدرسه محوری است. در رویکرد مدرسه محوری، همه مدارس اعم از دولتی و غیردولتی دارای یک هیئت امنای متناسب خواهند بود که بر مبنای اختیارات نسبتاً قابل توجهی که در انتخاب روش، محتوا، تقویم آموزشی و نظارت بر عملکرد مدرسه دارد، برنامههای مدرسه را در چارچوب کلان مقررات آموزش و پرورش متناسب با نیاز و اقتضائات هر مدرسه تعیین و تصویب میکند. با استقرار این رویکرد، امکانات، برنامهها و گزارش عملکرد، مدارس به طور شفاف در اختیار همه مردم قرار میگیرد و دانش آموزان بر این مبنا نسبت به انتخاب مدرسه اقدام خواهند کرد.
موارد زیر ناسازگاری وجود برخی مدارس با عدالت آموزشی و تربیتی را بهتر بیان می کند:
در حال حاضر ۶۷۸ مدرسه سمپاد در سراسر کشور وجود دارد که از این تعداد ۳۱۳ مدرسه “متوسطه اول” و ۳۶۵ مدرسه “متوسطه دوم” هستند.توزیع نامناسب مدارس تیزهوشان در سطح کشور، چالش دیگری در بهره مندی کشور از استعدادهای درخشان کشور است، توزیع ظرفیت موجود به گونهای است که در استان سیستان و بلوچستان فقط نیم درصد دانش آموزان و در برخی استانها حدود سه درصد دانش آموزان در مدارس تیزهوشان اشتغال به تحصیل دارند. قرنطینه کردن دانش آموزان مستعد کشور در این مدارس و محروم کردن مدارس دولتی کشور از وجود دانش آموزان تیزهوش و محرومیت آنها از محیط های اجتماعی از آسیبهای این مدارس است.
وجود ۵۰۰ هزار صندلی خالی در مدارس غیردولتی نشانگر افزایش بدون برنامه تعداد این مدارس و عملکرد غیراقتصادی آنها در کشور است.
به نظر میرسد تنوع مدارس کشور نه تنها در راستای عدالت محوری نیست، بلکه با نادیده گرفتن بخش حداکثری جمعیت مشمول، این مدارس فقط در راستای تأمین شرایط بهینه تحصیل برای دانش آموزان مناطق برخوردار و شهرهای پرجمعیت و مرکز استانها هستند، شرایطی که با ادامه آن شاهد افزایش گسست طبقاتی، کاهش انسجام ملی، مهاجرت و دیگر تبعات اقتصادی و اجتماعی آنها خواهیم بود. در مجموع می توان گفت علیرغم ظاهر امر، تنوع مدارس در سبک اداره و آموزش بسیار محدود و نامتناسب با نیاز و اقتضائات دانش آموزان است و عنوانهای متنوع بیشتر به سبک اداره و امتیازات متفاوتی که این مدارس در برخورداری از تسهیلات دولتی دارند، خلاصه شده است.
منبع : خبرگزاری ایسنا